Στο «αιρετικό» άρθρο μου «Ανοιχτή επιστολή προς τους υποψήφιους δημάρχους Σαντορίνης» το 2019, κατέληγα με την επίκληση … «Αγαπητέ εγκέλαδε συντόμευε, έχεις ήδη αργήσει». Δεν ξέρω αν οι εξελίξεις δικαιώσουν, τελικά, την προφητεία αυτής της επίκλησης ή όχι. Αυτό που μετράει είναι η συμβολική αξιολόγηση αυτής της φράσης που προέκυψε από το αδιέξοδο της ιστορικής μετάλλαξης αυτού του άμοιρου νησιού.
Η προσμονή ενός σεισμού ή μιας ηφαιστειακής έκρηξης είναι μια υπενθύμιση της φυσικής κυριαρχίας και ένα υπονοούμενο ματαιότητας. Σε άλλες ηφαιστειακές περιοχές του πλανήτη (Ισλανδία, Σικελία, Νάπολη κλπ) μία επικείμενη έκρηξη είναι μία φυσική εξέλιξη και μία ιστορική γεωλογική εμπειρία. Όπως ακριβώς είναι στην αστρονομία η εμφάνιση ενός νέου πλανήτη. Οι κάτοικοι εκεί είναι συνειδητοποιημένοι. Το νοιάξιμο για τις ανθρώπινες δραστηριότητες υπολείπεται. Έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Προηγείται το θαύμα της φυσικής εξέλιξης.
Στη Σαντορίνη, αντίθετα, τις τελευταίες μέρες η οπτική των επικείμενων φαινομένων φιλτράρεται αποκλειστικά μέσα από τις συνέπειες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Σπίτια, τουρισμός, κρατήσεις, σεζόν, ανασφάλεια επαγγελματική κλπ. Μία προσέγγιση τόσο επιδερμική και μίζερη, όσο και η ίδια η ποιότητα των ανθρώπων τα τελευταία 30 χρόνια. Ντόπιοι και μέτοικοι δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ακόμα ότι η παρά φύσιν επένδυση του βίου πάνω σε ένα ρευστό, γεωλογικά, τόπο είναι μάταιη. Εκμεταλλεύτηκαν την ιδιαιτερότητα αυτής της γης ως ευκαιρία πλουτισμού και ατίμασαν την ιδιαίτερη σχέση που πρέπει να έχει μία κοινωνία με ένα ασταθές τοπίο. Πόσο μάλλον όταν αυτό το τοπίο ήταν η πιο ερωτεύσιμη εξέλιξη μιας ηφαιστειακής δραστηριότητας παγκοσμίως.
Μία πολιτισμένη κοινωνία δεν εκμεταλλεύεται σαδιστικά, ως νταβατζής, ένα δημιούργημα που δεν της ανήκει. Οφείλει να το αναδεικνύει, να το θαυμάζει, να το προστατεύει. Να είναι ένας φύλακας στο Λούβρο που δεν ξέρει, μεν, να εξηγήσει τους πίνακες αλλά τουλάχιστον τους σέβεται. Να έχει επίγνωση της ματαιότητας των δραστηριοτήτων της και να αναπληρώνει αυτό το τίμημα με την αίσθηση πληρότητας που προσφέρει ένα τέτοιο σκηνικό. Ζω σε ένα υπέροχο σκηνικό. Θα προσαρμοστώ εγώ σε αυτό, όχι αυτό σε μένα.
Προς τι λοιπόν η αγωνία και ο πανικός; Είναι απλά η αυθόρμητη αγωνία της επιβίωσης από το μοιραίο ή είναι ΚΑΙ μία αγωνία οικονομικής ανασφάλειας; Το αισθητικά και μορφωτικά ανεπαρκές κοπάδι (στην πλειοψηφία του) που φεύγει αυτές τις μέρες με αεροπλάνα και βαπόρια, από αυτή ακριβώς την αγωνία διακατέχεται. Από την αγωνία του μικροαστού όταν διαταράσσεται η συμβατική καθημερινότητά του και ο προγραμματισμός ζωής του. Μισθός στην καφετέρια, σπιτάκι, συνταξούλα. Αντίθετα, αυτοί οι λίγοι που έχουν καταλάβει τη μεταφυσική της Σαντορίνης αναμένουν τη βιωματική εμπειρία με την ιστορία και τη συμμετοχή σε μελλοντικές μνήμες όπως αυτές που άκουγαν για το 56. Κόρη κορυφαίου θυμού (Ωδή στη Σαντορίνη – Οδ. Ελύτης) είναι η Σαντορίνη. Δεν υιοθετείται από κανένα real estate και κανένα booking.com. Θα βρει τρόπο να επανέλθει στην αρχέγονη μοίρα της όσους ανθρώπους και αν πάρει μαζί της, όσα σπίτια και αν ισοπεδώσει. Ενοχικά για την τιμωρία των βιαστών και των θεατών τους δεν πρέπει να υπάρχουν.
Τι περισσότερο κακό θα έκανε ένας μεγάλος σεισμός σε σχέση με τους συνεχόμενους σεισμούς κακογουστιάς και ανθρώπινης ματαιοδοξίας που συμβαίνουν τα τελευταία 30-35 χρόνια; Αυτούς τους σεισμούς που δεν μετρούνται στην κλίμακα Richter αλλά σε κλίμακα αισθητικής καλλιέργειας. Τι μεγαλύτερο κακό;
Θα έφτιαχνε μία κοινωνία διαφθοράς και διαπλοκής όπως τώρα; Θα πουλούσε τη γη του σε εφήμερους επενδυτές και funds; Σε Αμερικάνους, Ισραηλινούς, Κινέζους, Αλβανούς, Ινδούς που δεν τους λέει τίποτα το σκάσιμο των πρώτων σταφυλιών την Άνοιξη ή μία αγρυπνία στην Παναγιά την Επισκοπή. Θα έχτιζε τόσο άσχημα σπίτια δίπλα στα παραδοσιακά χωριά – πρότυπο αρχιτεκτονικής ολιγάρκειας; Θα κατέστρεφε την αγροτική της υπεραξία φτιάχνοντας πάνω στα χωράφια φαβέλες; Θα έχτιζε στη ζώνη Α της καλντέρας και θα κάλυπτε μη αναστρέψιμα φυσικά γλυπτά τέφρας με lounge βίλες και τζακούζι έχοντας την ανοχή διεφθαρμένων αρχών; Θα μπορούσε ένας σεισμός να δημιουργήσει μια κοινωνία ντόπιων τεράτων που χρεώνουν 700 ευρώ τα χαμόσπιτά τους τους στη δασκάλα του Δημοτικού που κάνει μάθημα στο παιδί τους; Ή μια κοινωνία που μαζεύει με το ζόρι 40,50 άτομα για να διεκδικήσει το δίκιο με το Sea Diamond και το 5στερο της Βλυχάδας; Θα κατάφερνε να δημιουργήσει κυκλοφοριακό σε ένα τόσο μικρό νησί με (πρώην) διακριτά χωριά; Θα έφτιαχνε μία κοινωνία «καμμένη» από τη σεζόν που μυρίζουν τα χνώτα της κόκα, μπάφους και ψυχοφάρμακα αντί να συντονίζεται με τους ρυθμούς και τη γαλήνη του ίδιου του τοπίου; Ή μήπως θα άφηνε με δουλοπρέπεια να κυριαρχήσει στην ανθρωπογεωγραφία (καλή ή σκάρτη) του νησιού η αποικία των Τιράνων και του Ισλαμαμπάντ; Τέλος, ποτέ ένας σεισμός δεν θα έφτιαχνε μία συνθήκη μαζικού τουρισμού σε ένα τόσο ευαίσθητο νησί αντί να γίνει συμμέτοχος σε έναν τουρισμό εμπειρίας και αειφορίας.
Μπορεί να συγκριθεί, λοιπόν, μια παγιωμένη καταστροφή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας με μία τεκτονική; Κατάλαβαν άραγε τι γίνεται τα τελευταία χρόνια οι ημίαιμοι, αισθητικά, κάτοικοι αυτού του θαύματος;
Η καταστροφή έχει ήδη επέλθει. Μία λύτρωση – υπενθύμιση θα ήταν μία έκρηξη ή ένας σεισμός. Ότι απώλειες κι αν αυτή είχε : Το πατρικό μου, τις πλατείες των χωριών, κάποια σπίτια της καλντέρας. Είναι ολίγιστος, αισθητικά, όποιος προσεγγίζει τη Σαντορίνη με μικροσκοπική διάθεση. Η Σαντορίνη προσεγγίζεται μακροσκοπικά και καρμικά. Με την ποίηση και τη μυθοπλασία που της αρμόζει. Με τη δραματικότητα που τις αναλογεί. Οι ενδεχόμενες απώλειες 50,60 σπιτιών (ελπίζω να είναι επιλεκτικός ο σεισμός, του έχω δώσει λίστα) είναι ψήγμα απέναντι στην ενδεχόμενη δόνηση αυτογνωσίας που μπορεί να προκαλέσει στην οπτική μας απέναντι σε αυτό το ιερό χώμα. Να κάνει ότι δεν κατάφερε η αδράνεια και η αδυναμία των λίγων καλλιεργημένων κατοίκων να σταματήσουν το κύμα της καταστροφής.
Ψυχραιμία λοιπόν και αίσθημα γαλήνης για το επερχόμενο. Αν δεν γίνει τώρα θα γίνει άλλη φορά. Δεν πειράζει. Την καταστροφή δεν κατάφερε να την ανασχέσει ο άνθρωπος, ας την σταματήσει η φύση. Το ζητούμενο είναι η αποκατάσταση της ερωτικής σχέσης μιας μελλοντικής κοινωνίας με τη Σαντορίνη και η αβίαστη επανάληψη ανόθευτου πολιτισμού μετά από αυτή την σύγχρονη παύση. Όποτε και αν αυτό γίνει.
Σημ. Παρακολουθώ αυτές τις μέρες την συνονόματή μου γεωλόγο Εύη Νομικού και αναρωτιέμαι πόσο διαφορετικό θα ήταν το νησί μας αν η επιστημοσύνη κάποιων ανθρώπων συνοδευόταν με τον απαιτούμενο ρομαντισμό και σεβασμό στο χώμα που γεννήθηκαν. Θα είχαν αποτελέσει το φράγμα απέναντι στις ορδές των «μουλαράδων» που από ξυπόλυτοι βρέθηκαν να φοράνε Timberland και να γίνονται Hotel Managers. Για να ξορκίσουν την πείνα που τράβηξαν, κανιβάλισαν το ίδιο το νησί τους. Εξαίρεση στον κανόνα η Εύη. Με τον οίστρο του επιστήμονα που περιμένει την ιστορία στον τόπο που τη γέννησε και ταυτόχρονα τη γαλήνη της παραδοχής του επερχόμενου όταν αυτό γίνεται με τη νομοτέλεια της φύσης.
